Agus é sin raite, is ar éigean a thabharfá an Nollaig faoi deara anseo i Ruanda murach na heachtrannaigh a bheith á cheiliúradh. Tá rianta áirithe de le feiceáil – máisiúcháin ar díol sna siopaí ardnósacha i Kigali, fógraíocht speisialta ó na mórchomhlachtaí is a leithéidí ach, don ghnáthphobal is ar éigean a thugann said faoi deara é. Bíonn seirbhísí speisialta eaglasta ann, ar ndóigh, ach i dtír chomh cráifeach le Ruanda, is deacair an difríocht a aithint ó mhaidin Domhnaigh ar bith eile.
Dúinne eachtrannaigh anseo, is tráth den bhliain é a ghearrann amach muid níos mó ná riamh ó na daoine thart timpeall orainn. Toisc gur rud mór í an Nollaig do formhór na n-oibrithe deonacha anseo (i gcás m’eagraíochtsa VSO: Sasanaigh, Éireannagh, Gearmánaigh, Francaigh, Ollanaigh agus dornán ó Cheanada, na Stáit Aontaithe agus an Astráil) déanaimid iarracht lá mór (bhuel, seachtain chun na fírinne a rá) a dhéanamh as. I mbliana tá scata againn ag dul chuig Kibuye, baile beag álainn ar chósta Loch Kivu in iarthar Ruanda – táimid ag eagrú bronntanais, cineálacha éagsúla bia agus deoch speisialta (d’aimsigh mé siopa i Kigali inar féidir Jameson a cheannach ar €18.75 an buidéal!), agus ag cur iarratais isteach chuig ár bhfostóirí áitiúla le laethanta saoire a glacadh.
Nuair a rinné mise é sin, chuir sé iontas orthu. Dá mbeinn ag iarraidh dul abhaile go hÉirinn le mo chlann a fheiceáil, thuigfí dom ach cén fáth a dteastódh ó éinne dul ar saoire ag am mar sin ? Lá saoire eaglasta é dóibh siúd agus sin an méid agus – go teoiriciúil ar aon nós – beidh gach duine ag an obair an lá roimhe agus an lá ina dhiaidh (cé gur ar an Aoine a thiteann Lá Nollag i mbliana mar a tharlaíonn). Nuair a rinne mé cur síos ar an Nollaig sa bhaile, leis na maisiúcháin sráide, crainn is bronntanais, ól agus ithe, chuir sé iontas orthu. Ón méid a bhí ráite agamsa cheana leo, bhíodar den tuairim nár thír iontach cráifeach i Éire i gcomparáid le Ruanda ach ba léir nach raibh an ceart acu más chomh díograiseach sin a dhéanaimid breith Íosa Chríost a cheiliúradh!
WARASHATSE? KUBERA IKI?!
“An bhfuil tú pósta? Cén fáth nach bhfuil?!” Má tá ceist amháin thar aon cheist eile a chuirtear orainne oibrithe deonacha anseo, sin é é. Glactar leis anseo go bpósfaidh gach duine agus go mbeidh clann acu – tá an claonadh an oiread páistí agus is féidir a bheith agat ag maolú beagán, go háirithe don mheánaicme agus sna cathracha ach ní fheicim mórán tionchair faoin tuath d’fheachtas an rialtais gan níos mó ná triúr páiste a bheith ag aon chlann (tá ceathrar ag an Uachtarán féin ach b’shin sular fógraíodh an polasaí nua!).
Ó tháinig mé anseo d’iarr seachtar mná orm iad a phósadh, iad go léir dathúil, taitneamhach agus i bhfad níos óige ná mé (bhuel, ar ndóigh – bheadh sé deacair teacht ar bhean caoga bliain d’aois nó gar dó nach raibh pósta cheana féin). Luaigh go leor eile liom nach raibh siad pósta agus go raibh fear céile á lorg acu agus gur thuig siad nach raibh mise pósta – gach rud seachas é a rá amach go díreach (ba bhanaltra duine acu a bhí ag obair ar mo ghlúin in obrádlann in oispidéal i Kigali – nuair a d’iarr sí m’uimhir gutháin orm rith sé liom gan insint di ach bhí sceanóg mór ina láimh aici ag an am agus chinn mé gurbh fhearr géilleadh di).
Tá na mná pósta agus na fir an-bhuartha fúm. Ghlac na fir leis gur ag lorg céile a tháinig mé anseo agus ‘chabhraigh’ siad liom tríd an bhfocal a scaipeadh i bhfad i gcéin. An chéad cúpla seachtain a bhí mé anseo, ba mhór an t-ábhar mórtais dom an oiread sin cailíní dathúla a bhí ag cur spéise i bhfear meánaosta cosúil liom féin – go dtí gur thuig mé go díreach céard a bhí ar siúl!! Agus, ar ndóigh, tá fáthanna eacnamaíoch leis freisin. Má éiríonn leat muzungu (eachtrannach) a phósadh meastar go mbeidh tú féin is do chlann saibhir go deo.
Ach, i mo chás féin, anois go dtuigeann mo chairde anseo nach bhfuil sé i gceist agam géilleadh dá n-impí, cuireann sé isteach orthu go mór. Cara amháin, Antoine, tháinig sé chugam lá amháin, an-sollúnta, agus d’iarr orm go foirmeálta an raibh mé lánchinnte nach bpósfainn? Nuair a dúirt mé gur mar sin a bhí an scéal, chuir sé a lámh ar mo ghlúin agus dúirt: ‘Bazaguhambana ikara’- ‘Cuirfear le gualach tú’. Thóg sé tamall orm a oibriú amach cad ba chiall leis seo (níor thuigeas an t-aistriúchán Fraincise ar ikara - charbon de bois - ar dtús) agus tamall eile cén chiall atá taobh thiar den nath. Is cosúil, má fhaigheann fear bás anseo i Ruanda agus gan páistí ar bith aige, nuair a chuirtear isteach sa chónra é, cuirtear píosa mór gualach múchta lena thaobh mar shiombail go bhfuil deireadh tagtha lena shliocht. Úsáidtear an nath mar mhasla freisin in aghaidh fir nach bhfuil pósta, an cineál rud a déarfadh máthair lena mac nár léir aon deifir a bheith air bean a lorg (dhearbhaigh Antoine dom, ar ndóigh, nach mar mhasla a bhí sé i gceist aigesean!).
CAIRDE
Tar éis bliana agus píosa anseo tá go leor cairde nua déanta agam ach, chun na fírinne a rá, is eachtrannaigh chuile dhuine acu. Tá dlúthchara amháin agam ón sráidbhaile beag ina gcónaím – Enock an t-ainm atá air, múinteoir meánscoile – ach is ó dheisceart Uganda é ó dhúchas agus Béarla den scoth aige. Is ábhar cainte é seo go minic idir na hoibrithe deonacha anseo, go háirithe sinne atá anseo píosa anois agus a tháinig le haislingí an teanga a fhoghlaim go sciobtha, buanchairdis a chruthú leis na daoine áitiúla agus a bheith, i ndeireadh na dála, níos Ruandach ná na Ruandaigh féin. Braithimid cineál éigean ciontachta nach mar sin a tharla, faoi mar gurb orainn féin atá an locht ach, chun na fírinne a rá, tá cúlra agus cultúr agus nósanna an dá thaobh chomh difriúil sin nár chóir ionadh ar bith a bheith orainn.
Agus mé ag caint lá amháin le duine eile san oifig, d’iarr sé orm an raibh mórán cairde déanta agam ó tháinig mé. D’admhaigh mé nach raibh i ndáiríre agus gach uair a rinne mé iarracht, ba léir tar éis tamaill (tamall an-ghearr go minic) gurb ag lorg airgid nó rud éigin eile a bhí siad. Mhínigh seisean dom go bhfuil muintir an tsaoil roinnte i dtrí chuid – clann, cairde agus strainséirí. Níl rogha ar bith agat i dtaca le do chlann (agus áirítear raon leathan daoine mar ‘chlann’ anseo, ina measc daoine a rugadh ar an gcnoc céanna leat fiú mura bhfuil gaol fola agat leo) ach lorgaíonn tú cairde a bheidh úsáideach duit, daoine le airgead, daoine a bhfuil aithne acu ar daoine tábhachtacha a bheadh ábalta postanna nó scoláireachtaí nó a leithéidí a sholáthar, agus mar sin de. Ní hé sin le rá nach bhfuil daoine ann ar chor ar bith atá ‘cairdiúil’ mar a thuigfimisne an focal ach, mar a dúirt mo ‘chara’ ón oifig, thiocfadh sé deacair airsean a leithéid a shamhlú idir Ruandach agus muzungu .
Mar thoradh air sin, éiríonn tú an-amhrasach faoi dhaoine a deir leat gur mhaith leo a bheith mar chara agat nó teacht timpeall ar cuairt chugat. As na daoine ar fad a tháinig chuig mo theach i sráidbhaile Gisagara, ní raibh ach duine amháin acu nár thug le fios – go díreach nó go hindíreach – gurbh ag lorg rud éigin a tháinig sé. An toradh a bhíonn air seo ná go gcaitheann tú níos mó agus níos mó ama ag lorg comhluadar na n-eachtrannach eile, rud a ghearrann amach thú níos mó fós ón gcultúr áitiúil.
SCRÚDAITHE
Tá na scrúdaithe náisiúnta do Rang a Sé sna bunscoileanna díreach críochnaithe agus mé á scríobh seo gus chaith mé an trí lá ag taisteal timpeall mo cheantar le cigire ó MINEDUC (An Roinn Oideachais anseo) le cinntiú go raibh gach rud ceart. Ar bhealach amháin chuir sé iontas orm chomh heagraithe is chomh proifisiúnta agus a bhí gach rud agus, ag an am céanna, bhí sé ar cheann de na rudaí is mó a chuir dúlagar orm ó tháinig mé anseo. Ag tús na scoilbliana seo chinn an Rialtas iompú ar an mBéarla seachas an Fhraincis mar theanga cumarsáide agus múinteoireachta sna scoileanna. Tugadh an rogha do rang a sé na bliana seo na scrúdaithe a dhéanamh as Béarla nó Fraincis ach, ár ndóigh, le taispeáint go rabhadar ag tacú le polasaí an Rialtais, is as Béarla atá gach scoil agamsa á ndéanamh. Mar sin, tá ar pháistí a chaith cúig bliana ag déanamh a gcuid ábhair as Fraincis gach scrúdú a dhéanamh trí mheán an Bhéarla. Agus sin gan trácht ar an ndrochBhéarla inar scríobhadh na páipéirí scrúdaithe féin, an curaclam seanfhaiseanta atá go hiomlán mí-oiriúnach agus i bhfad rófada, an t-easpa múinteoirí a bhfuil aon Bhéarla acu (tá téacsleabhair i mBéarla anois ag formhór na scoileanna ach leisce ar na múinteoirí iad a úsáid sa rang ar fhaitíos go bhfeicfidh na daltaí chomh lag is atá a gcumas sa Bhéarla) agus liosta rudaí eile a líonfadh alt eile. Agus mé ag iarraidh cinneadh a dhéanamh cad air mo aire a dhíriú i dtosach tuigim d’Earcail agus é ag seasamh ag doras stáblaí Áigéis don chéad uair!
CEIST SAMPLACH: SCRÚDÚ NÁISIÚNTA RANG A SÉ - BÉARLA
Insert the correct form of the comparative or superlative in the following sentences using the verbs provided:
(i) Rwanda is …. Congo (peaceful)
(ii) Girls are …. boys (quarrelsome)
roheithir@gmail.com
No comments:
Post a Comment